മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി മൻമോഹൻ സിംഗിന് രാജ്യം വിട ചൊല്ലി. രാവിലെ എഐസിസി ആസ്ഥാനത്ത് ആരംഭിച്ച പൊതുദര്‍ശനത്തിൽ നേതാക്കള്‍ മൻമോഹൻ സിങിന് ആദരമര്‍പ്പിച്ചു. പൊതുദര്‍ശനത്തിനുശേഷം വിലാപയാത്രയായിട്ടാണ് സംസ്കാരം നടക്കുന്ന യമുനാ തീരത്തെ നിഗംബോധ് ഘട്ടിലേക്ക് മൃതദേഹം കൊണ്ടുപോയത്. യാത്രയിൽ കോൺഗ്രസ് എംപി രാഹുൽ ഗാന്ധിയും സിംഗിൻ്റെ കുടുംബവും സൈനിക ആചാര ട്രക്കിൽ സന്നിഹിതരായിരുന്നു. രാവിലെ 9.30ന് ഡൽഹിയിലെ കോൺഗ്രസ് ആസ്ഥാനത്ത് നിന്ന് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ അന്ത്യയാത്ര ആരംഭിച്ചു. സംസ്കാരം രാവിലെ 11.45 ന് നിഗംബോധ് ഘട്ട് ശ്മശാനത്തിൽ പൂർണ ഔദ്യോഗിക ബഹുമതികളോടെയാണ് നടന്നത്.
രാഷ്ട്രപതി ദ്രൗപതി മുർമു ഡൽഹിയിലെ നിഗം ബോധ്ഘട്ടിലെത്തി മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി ഡോ. മൻമോഹൻ സിങ്ങിന് അന്തിമോപചാരം അർപ്പിച്ചു. വൈസ് പ്രസിഡൻ്റ് ജഗ്ദീപ് ധങ്കർ, പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി, ഭൂട്ടാൻ പ്രധാനമന്ത്രി എന്നിവരുൾപ്പെടെ നിരവധി പ്രമുഖർ മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി മൻമോഹൻ സിങ്ങിൻ്റെ അന്ത്യകർമ്മങ്ങളിൽ പങ്കെടുക്കാൻ നിഗംബോധ് ഘട്ടിലെത്തി. ആഭ്യന്തരമന്ത്രി അമിത് ഷാ, പ്രതിരോധമന്ത്രി രാജ്‌നാഥ് സിങ് എന്നിവരും നിഗം ബോധ് ഘട്ടിലെത്തി അന്തിമോപചാരം അർപ്പിച്ചിരുന്നു.
മൻമോഹൻ സിംഗിൻ്റെ നിര്യാണത്തിൽ അമേരിക്കൻ പ്രസിഡൻ്റ് ജോ ബൈഡനും ഭാര്യ ജിൽ ബൈഡനും അനുശോചനം രേഖപ്പെടുത്തി.
“മുൻ ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി മൻമോഹൻ സിങ്ങിൻ്റെ വേർപാടിൽ ദു:ഖിക്കുന്ന ഇന്ത്യയിലെ ജനങ്ങളോടൊപ്പം ജിലും ഞാനും പങ്കുചേരുന്നു. പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ തന്ത്രപരമായ വീക്ഷണവും രാഷ്ട്രീയ ധൈര്യവും ഇല്ലായിരുന്നെങ്കിൽ ഇന്ന് അമേരിക്കയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള അഭൂതപൂർവമായ സഹകരണം സാധ്യമാകുമായിരുന്നില്ല. അദ്ദേഹം ഒരു യഥാർത്ഥ രാഷ്ട്രതന്ത്രജ്ഞനായിരുന്നു, എല്ലാറ്റിനുമുപരിയായി, അദ്ദേഹം ഒരു ദയയും എളിമയും ഉള്ള വ്യക്തിയായിരുന്നു”.
രണ്ട് തവണ പ്രധാനമന്ത്രിയും സാമ്പത്തിക ഉദാരവൽക്കരണത്തിൻ്റെ ശില്പിയുമായിരുന്നു മൻമോഹൻ സിംഗ്. 1932 സെപ്തംബർ 26 ന് ഗാഹിൽ (ഇപ്പോൾ പാകിസ്ഥാനിൽ) ജനിച്ച സിങ്ങിൻ്റെ ജീവിതം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ സമർപ്പണങ്ങളെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തുന്നതാണ്. പഞ്ചാബ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി, കേംബ്രിഡ്ജ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി, ഓക്സ്ഫോർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി എന്നിവിടങ്ങളിൽ നിന്ന് ബിരുദം നേടിയ ഡോ. ധനമന്ത്രിയായിരുന്ന അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ കാലാവധി (1991-1996) പ്രത്യേകിച്ചും ശ്രദ്ധേയമായിരുന്നു, ഇന്ത്യയുടെ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ ഉദാരവൽക്കരിക്കുകയും രാജ്യത്തെ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയുടെ വക്കിൽ നിന്ന് പിന്തിരിപ്പിക്കുകയും വളർച്ചയുടെയും ആഗോളവൽക്കരണത്തിൻ്റെയും പാതയിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പരിവർത്തന സാമ്പത്തിക പരിഷ്‌കാരങ്ങൾക്ക് അദ്ദേഹം നേതൃത്വം നൽകി.
പ്രധാനമന്ത്രിയെന്ന നിലയിൽ, ഇന്ത്യ-യുഎസ് സിവിൽ ആണവ ഉടമ്പടി ഉൾപ്പെടെ, ഇന്ത്യയുടെ ആഗോള നിലവാരം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്ന, സുപ്രധാനമായ സാമ്പത്തിക വിപുലീകരണത്തിൻ്റെ ഒരു കാലഘട്ടം സിംഗ് മേൽനോട്ടം വഹിച്ചു. മഹാത്മാഗാന്ധി ദേശീയ ഗ്രാമീണ തൊഴിലുറപ്പ് നിയമം (എംജിഎൻആർഇജിഎ), വിദ്യാഭ്യാസ അവകാശ നിയമം എന്നിവ പോലുള്ള സാമൂഹിക ക്ഷേമ പരിപാടികൾ വിപുലീകരിക്കുന്നതിനും സമഗ്രമായ വളർച്ചയ്ക്കും അദ്ദേഹം ഊന്നൽ നൽകി.
അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ വിജയങ്ങൾക്കിടയിലും, അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഭരണകാലം നയപരമായ പക്ഷാഘാതം, അഴിമതി അഴിമതികൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള വിമർശനങ്ങളാൽ അടയാളപ്പെടുത്തി, പ്രത്യേകിച്ച് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ രണ്ടാം ടേമിൽ. വിനയം, ബുദ്ധി, സത്യസന്ധത എന്നിവയ്ക്ക് പേരുകേട്ട ഡോ. സിംഗ് 2024 ഡിസംബർ 26-ന് അന്തരിച്ചു.